Stała wystawa Askaukalis i zgromadzone w niej eksponaty przeniosą odwiedzających do VI tysiąclecia p.n.e. – wtedy to Kujawy zostały zasiedlone przez pierwszych ludzi. Już w tamtym czasie region ten rozwijał się nadzwyczaj dobrze, co stało się dzięki jego bardzo dobrej lokalizacji. Najstarszy zachowany przedmiot ze starej ery, który można zobaczyć w Askaukalis, pochodzi z V tysiąclecia przed Chrystusem – jest to bursztynowa figurka przedstawiająca zwierzę. W podróży przez historię, którą oferuje nam Askaukalis, warto na dłużej zatrzymać się w II tysiącleciu przed naszą erą, bowiem w epoce brązu ówcześni mieszkańcy naszych ziem zaczęli uczestniczyć w wymianie prestiżowych wówczas przedmiotów wykonanych z metalu i bursztynu. Na tysiąc lat przed narodzinami Chrystusa na ziemi kujawskiej powstawały efektowne ozdoby z brązu, między innymi nagolenniki, bransolety, naszyjniki czy szpile. Za czasów Celtów i Rzymian na ziemiach dzisiejszych Kujaw nabywcy z Cesarstwa odkupowali bursztyn co z całą pewnością dowodzi, że okolice Inowrocławia były ważnym elementem Szlaku Bursztynowego. Na początku nowej ery, w II-V wieku, osadnicy na tych terenach stali się pośrednikami w wymianie, ale i zaczęli wytwarzać liczne przedmioty z cennego surowca, jakim był wtedy bursztyn.
Największe badania nad dawnymi dziejami Kujaw przeprowadzono w latach 70. XX wieku. Ujawniono wtedy, na terenie dzisiejszej Kruszy Zamkowej, unikalną osadę z przełomu er. Dawni mieszkańcy Kujaw mogli szczycić się bogactwem – sugeruje to ilość odnalezionych przedmiotów z bursztynu, rogu, brązu, szkła i ceramiki. To właśnie w okolicy Inowrocławia odnaleziono najbogatszy w tej części Europy zbiór monet Rzymskich – ponad 200 sztuk. Z całą pewnością dawni osadnicy czcili tu swoje bóstwa, czego dowodzi odnalezienie ówczesnego sanktuarium.
Askaukalis jest nie tylko zbiorem najciekawszych zabytków archeologicznych. Pokazuje elementy z życia rolników i rzemieślników z czasów Celtów i Rzymian oraz objaśnia sposób funkcjonowania handlu na szlaku bursztynowym. Jeśli kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak wyglądał moment przełomy między starożytnością, a średniowieczem, to wystawa Askaukalis jest odpowiedzią na to pytanie.
O najdawniejszych wydarzeniach z regionu opowiada opiekun wystawy, który oprowadza zwiedzających po ekspozycji.
